این روزها بحث‌های زیادی در مورداستفاده و مزایایی که سنگ‌های نمک دارند، در بین مردم پیچیده است. قطعاً در هر خانه‌ای نمک وجود دارد اما سنگ نمک چه تفاوتی به نمک خوراکی دارد؟ پیش از آنکه در مورد این که نمک چه فواید دارد و یا چه کاربردهایی دارد، باید با خود آن آشنا باشیم. در این مقاله ما به این موضوع می‌پردازیم که سنگ نمک چیست و چگونه شکل می‌گیرد.
سنگ نمک چیست؟
از مهم‌ترین اجزاء تبخیری‌های پرکننده حوضچه‌های بزرگ و کانی، سنگ نمک است که در دریاچه‌های نمکی تولید شده و از حوضچه‌های شور به وجود آمده است. در بافت سنگ نمک‌ها و لایه‌بندی آنها تفاوت‌های زیادی وجود دارد. این تفاوت‌ها به محیطی که رسوب‌گذاری می‌شود و این سنگ نمک‌ها به وجود می‌آیند، بستگی دارد.
ممکن است سنگ نمک در زیر آب در یک توده آبی تقریباً پایدار به وجود آمده باشد و در طرف دیگر ممکن است سنگ نمک در یک حوضچه شور که مکرراً در معرض چرخه‌های سیلابی یا خشک‌شدن قرار گرفته است به وجود آمده است. سنگ نمک در آب‌های عمیق رسوب می‌کند. سنگ نمک در هنگام تولید شدن به‌صورت لایه‌بندی و رسوبی شکل می‌گیرد.
دیگر تعاریف برای سنگ‌های نمک
برای آن که با این سؤال که سنگ نمک چیست، بیشتر آشنا شویم، یک تعریف دیگر ارائه می‌کنیم. سنگ نمک یک نوع از کانی‌های طبیعی است که به آن هالیت می‌گویند. به بلورهای سنگ نمک ناخالصی‌هایی وارد می‌شود که باعث می‌گردد سنگ نمک در رنگ‌های مختلفی به وجود آید. مثلاً اگر ناخالصی مانند اورانیوم و کربن به سنگ نمک اضافه کنید او را به رنگ سیاه درمی‌آورد.
سنگ نمک در محیط‌های تبخیری و گرم و خشک به وجود می‌آید و در این مناطق بیشتر به چشم می‌خورد. سنگ نمک با داشتن مزه شور، جلای شیشه‌ای و مقاومت پایین، سبب گردیده که به‌راحتی میان گروهی از مواد معدنی که مشابه آن است به‌راحتی بتوان آن را تشخیص داد.
سنگ‌های نمک از کجا می‌آید؟
به‌طورکلی سنگ نمک در هر نقطه‌ای از جهان وجود دارد. معمولاً می‌توان آنها را در نزدیکی آب‌ها می‌توان بیشتر پیدا کرد. دلیل آن هم این است که از تبخیر دریاها و دریاچه‌ها و رودخانه‌ها به وجود می‌آید.
رسوب هالیت را می‌توان در مناطق خشک و بیابانی مانند که در آن کمبود آب و رشد گیاه کم است و معمولاً در نزدیکی جایی که جزرومد با جریان برخورد می‌کند، یافت.
در انگلستان نمک از زیرزمین استخراج می‌کنند. سه معدن نمک وجود دارد، اما یکی از آنها سالانه یک میلیون تن نمک تولید می‌کند و به بخش چشایر انگلستان مربوط است.
جزو کدام سنگ‌های رسوبی است؟
نحوه‌ی تشکیل سنگ نمک چیست؟ از حوضچه‌های شور در سه مرحله رخ می‌دهد. چرخه تشکیل نمک به این‌گونه بررسی شده است:
- سیلابی شدن
- غلظت تبخیری
- خشک‌شدگی
در قسمت سیلابی شدن در سطح سیلاب، سطح نامنظمی از پوسته نمکی چرخه قبلی است که حفره‌ها و لوله‌هایی در نمک ایجاد می‌کند، و یک‌لایه‌ای از گل را در سطح حوضچه می‌دهد. آب‌های کم‌عمق از تبخیر شدن منجر به تشکیل دسته‌های نازکی از سنگ نمک در سطح آب و تشکیل هسته‌هایی از بلورهای نمک بر روی دسته‌های ته‌نشین شده می‌شوند.
اگر آب حوضچه دچار خشک‌شدگی باشد یک‌لایه نازک از ژیپس رسوب می‌کند. زمانی که حوضچه خشک گردد، دسته‌ی نمکی به‌صورت چندضلعی و تیپی می‌شکند. سنگ نمکی که حاصل تبخیر آب‌های زیرزمینی است بیشتر به‌صورت شفاف در قفل‌های پوسته نمکی و به‌صورت مکعب‌های جانشینی در گل همراه ته‌نشین می‌شود.
گنبدهای نمکی
از مهم‌ترین رسوبات تشکیل سنگ نمک رسوبات ضخیمی است که در ارتباط با جریان‌های زیرزمین به وجود می‌آیند و گنبدها و دیاپیرهای نمکی را شکل می‌دهند. اعتقاد بر این است که این اثرات حاصل بویانسی هستند.
هالیت از نظر وزن بسیار سبک است، به این معنی که اغلب از میان سنگ‌های سنگین‌تر بالا می‌رود. این امر باعث می‌گردد گنبدهای نمکی نه‌تنها برای اهداف معدنی مهم هستند، بلکه نشان‌دهنده وجود گاز طبیعی و نفت خام هستند.
اما عوامل دیگری هم در تشکیل آنها نقش دارند. در عمق ۹۰۰ تا ۱۲۰۰ متری سنگ نمک چگالی کمتری نسبت به رسوبات دیگر دارد و فشار دوباره می‌تواند باعث ایجاد جریان نمک شود. گنبدهایی که از سنگ نمک به وجود می‌آیند، در ساخته‌شدن نفت گیرهای هیدروکربنی مهم هستند و می‌توانند با ایجاد شکستگی در قسمت بالایی گنبد باعث افزایش کیفیت مخزن شوند.
نحوه‌ی استخراج سنگ نمک
نمک را با استفاده از دو فرایند مختلف استخراج می‌کنند. برای آن که بدانید استخراج سنگ نمک چیست، به ادامه‌ی مطالب مراجعه کنید.
خردکردن سنگ نمک
ابتدا دستگاهی به نام آندرکاتر سوراخی را در سطح سنگ ایجاد می‌کند. در مرحله بعد، از یک مته چرخشی الکتروهیدرولیک برای سوراخ کردن نقاط خاصی از سنگ به کار می‌رود. این سوراخ‌ها را با مواد منفجره شارژ می‌کنند تا باعث انفجار سنگ شوند. سپس سنگ منفجر شده به قطعات کوچک‌تر می‌شکنند و روی تسمه نقاله قرار می‌گیرد. تسمه نقاله قطعات کوچک‌تر سنگ را به یک ماشین خردکن منتقل می‌کند که بیشتر آنها را به قطعات کوچک‌تر خرد می‌کند. حالا تکه‌ها را از صافی رد می‌کنند تا تبدیل به سنگ نمک گردد. سنگ نمک را در اسکیس‌ها قرار داده و به سطح می‌برند.
استخراج مداوم
ابتدا یک دستگاه با سر چرخان را به سطح سنگ می فشارند. این سنگ را به قطعات کوچک‌تر می‌شکند که از طریق فرایند خردکردن و غربالگری برداشته می‌شوند. سنگ خرد شده از طریق یک کارخانه سنگ‌شکن روی تسمه نقاله عبور داده می‌شود تا به قطعات ریز خرد شود. در نهایت، قطعات سنگ از طریق فرایند غربالگری گرفته می‌شوند و در آنجا به سنگ نمک جدا می‌شوند.
تفاوت نمک خوراکی و سنگ نمک چیست؟
شاید این سؤال برای شما هم به وجود آمده است که تفاوت نمک خوراکی و سنگ نمک چیست؟ نمک سفره به شکل کریستال‌های ریز آسیاب می‌کنند و معمولاً سفید است، درحالی‌که نمک‌های سنگی به شکل دانه‌های درشت کریستال‌های درشت هستند و می‌توانند رنگ‌های مختلفی داشته باشند.
نمک سفره به دلیل اندازه و شکل آن، در مقایسه با سنگ نمک که زمان بسیار زیادی برای حل شدن دارد، می‌تواند بسیار راحت‌تر و سریع‌تر حل گردد. این در آشپزی مهم است، زیرا نمک سفره به دلیل انحلال سریع برای چاشنی مناسب است، برخلاف سنگ نمک که فقط زمانی می‌توان از آن استفاده کرد که شکل آن باشد و انحلال آهسته برای نوع غذایی که درست می‌کنید مدنظر است.
نمک سفره از تبخیر حوضچه‌ها به دست می‌آید و نمک از آب خارج می‌گردد. در مقابل، سنگ نمک اساساً بقایای دریاهایی است که صدها میلیون سال پیش تبخیر شده‌اند.
